Verlies ervaren we op allerlei momenten van ons leven. Dat kan gebeuren bij verlies van werk, verlies van gezondheid, echtscheiding, verlies van een lichaamsdeel, het sterven van een geliefde etc.
Wie iemand of iets kwijtraakt komt in rouw. Rouw is een emotie die we ervaren als we verlies lijden. Het is een volkomen menselijke en goede emotie. Rouwen is het voelen en uiten van pijn.
Wanneer je geen emotie mag uiten, dan zoek je misschien een heel stil plekje om in stilte te huilen. Wanneer je niet mag of kunt praten over het verlies, dan blijf je met de pijn zitten.
De belangrijkste overlevingsstrategie bij rouw is ontkenning: Het is niet gebeurd. Deze ontkenning kan zo effectief zijn dat we de gebeurtenis vergeten. Het probleem is dat de pijn binnen in ons blijft zitten met gevolgen voor ons verdere functioneren.
Een andere overlevingsstrategie is de pijn te ontkennen: Ach het is zo erg nog niet, hier heb ik niet veel last van hoor!
Het is echter nuttig om de pijn te herkennen, te erkennen en opnieuw te doorleven. Want als de pijn in ons blijft zitten, dan kunnen we te maken krijgen met de volgende symptomen:
- Chronische bezorgdheid
- Spanning
- Woede, wrok
- Verwarring, schuldgevoel, schaamte
- Droefheid, zinloosheid
- Psychosomatische ziekten
Hoe kunnen we voorkomen dat we vastlopen door onverwerkte rouw?
- Identificeer je verlies
- Doorleef de pijn opnieuw
- Doorloop het hele rouwproces
De vijf rouwstadia van Elisabeth Kubler-Ross kun je als volgt indelen: Ontkenning, Woede, Hoop/marchanderen , Verdriet, Aanvaarding.
Ik geef er de voorkeur aan om ze wolkenfases van rouw en verdriet te noemen.
Deze wolkenfases mogen geen dogma of wet worden. Ze bewegen door en /of over elkaar heen. Het lijkt soms een doolhof of een wenteltrap.
De verschillende stadia kunnen zomaar als een wolk boven je komen drijven waardoor de zon verdwijnt en het soms (akelig) donker kan worden.
De fases zijn soms verwarrend, telkens als je denkt het aanvaard te hebben kan het weer terugkomen. Zomaar ineens als golven van de zee, ze komen en gaan. Geleidelijk zal de ontkenning slijten en minder worden en gaan we werkelijk beseffen wat we verloren hebben. Herinneringen komen terug en daarmee de pijn, het verlies. Vaak duwen we dat weer terug, totdat we klaar zijn om de confrontatie weer aan te gaan. Het is een wisselwerking.
Ontkenning, woede, twijfel, verdriet en aanvaarding.
In elke fase voelen we pijn, probeer daarom de fases te herkennen en te erkennen. Gun je de tijd om ze keer op keer weer te doorlopen. Durf terug te vallen! Het is belangrijk om aan alle vormen van pijn ruimte te geven. Verhaal het niet op anderen, ga op zoek naar je innerlijk, durf de pijn onder ogen te zien en maak het bespreekbaar zodat er ruimte komt.
Hans Bouma schreef hierover in Door tranen heen het volgende:
Je kunt het verdringen, je verdriet.
Het ontwricht je, je kunt het niet aan.
Dus stop je het weg in de kelder van je onderbewustzijn.
Het mag geen rol meer spelen.
Je moet verder.
Maar verdring je je verdriet, dan verdring je jezelf.
In een heel authentieke gestalte kom je niet meer aan bod. Geamputeerd vervolg je je weg.
Het gaat om iets hoogst persoonlijks, iets zeer oorspronkelijks.
Het gaat om jouw verdriet.
Duw het niet weg.
Geef het een plaats.
Leer ermee te leven.
Leer met jezelf in je verdriet te leven.